DIETA A NOWOTWÓR

Za każdym razem, gdy wybierasz posiłek, przekąskę, napój, podejmujesz decyzję, która ma pozytywny lub negatywny wpływ na twój organizm. Dieta może zapobiegać rakowi lub odwrotnie - przyczyniać się do zachorowania na nowotwór.

Nowotwory stanowią obecnie jedną z najgroźniejszych chorób, a liczba zachorowań i zgonów z ich przyczyny stale rośnie, co jest w dużej mierze spowodowane zmianami cywilizacyjnymi i wydłużeniem się średniego wieku życia kobiet i mężczyzn.

Na rozwój nowotworów ma wpływ wiele czynników, wśród których istotne znaczenie ma predyspozycja genetyczna, lecz jej wpływ może się nasilać lub zmniejszać pod wpływem czynników środowiskowych, takich jak dieta. Nieprawidłowe żywienie, zanieczyszczenia żywności, mała aktywność fizyczna, picie alkoholu i palenie papierosów, może przyczynić się do rozwoju nowotworów. Właściwie zbilansowana dieta ma znaczenie nie tylko w zapobieganiu, ale może również wspomóc leczenie choroby nowotworowej. Odpowiednio dobrane zalecenia dietetyczne mogą zmniejszyć objawy uboczne towarzyszące chemio- czy radioterapii, jak również podnieść odporność organizmu i zwiększyć efektywność leczenia. Pacjent dobrze odżywiony lepiej znosi leczenie, zwiększa się skuteczność stosowanych terapii oraz mniejsza ryzyko powikłań, co owocuje zmniejszoną śmiertelnością oraz szybszym powrotem do zdrowia.

W ciągu ostatnich dziesięciu lat obserwowany jest wzrost udziału chorób nowotworowych jako przyczyny zgonów w Polsce. Obecnie jest to druga po chorobach układu krążenia przyczyna zgonów. Do najczęściej występujących w Polsce nowotworów zalicza się: raka płuca, żołądka, jelita grubego i gruczołu krokowego u mężczyzn, natomiast u kobiet: raka piersi, płuca i szyjki macicy.

Rozwój nowotworów jest bardzo skomplikowanym i złożonym procesem. Trwa on bardzo długo: od kilku do nawet kilkudziesięciu lat. Nowotwory złośliwe, często poprzedzone są zmianami przednowotworowymi, spowodowanymi uszkodzeniem komórek w wyniku procesu zapalnego. Jako przykład możemy tu podać rak żołądka zapoczątkowany przez zakażenia Helicobacter pylori.

Istnieje wiele dowodów na to, że żywienie ma istotny wpływ z występowaniem nowotworów u ludzi. Świadczą o tym miedzy innymi badania populacyjne na temat różnych sposobów żywienia i różnej zachorowalności na poszczególne typy nowotworów. Jednym z przykładów jest rak jelita grubego. Emigranci z regionów o niskiej częstości występowania tego nowotworu zaczęli wraz z upływem lat chorować na niego równie często jak mieszkańcy regionów o wysokiej zachorowalności. Wskazano na przykład, że wśród japońskich emigrantów, którzy po zamieszkaniu na Hawajach zmienili zwyczaje żywieniowe (przyjęli zachodni model życia), zwiększyła się zachorowalność na raka jelita grubego i raka piersi.

Ocenia się, ze dieta i alkohol odpowiadają prawdopodobnie za około 40% wszystkich nowotworów złośliwych. Według World Cancer Research Fund korzystne zmiany w diecie mogłyby zapobiegać około 75% przypadków raka żołądka, około 75% przypadków raka okrężnicy i odbytnicy oraz około 50% przypadków raka piersi.

Jak zmniejszyć ryzyko zachorowania na nowotwory?

1. Badania profilaktyczne

Koniecznie korzystaj z badań profilaktycznych - wczesne wykrycie raka zwiększa szanse na wyleczenie

2. Odpowiednia masa ciała

Umiarkowany i intensywny wysiłek fizyczny prowadzony przez 45 minut może znacząco zmniejszyć ryzyko raka piersi ii jelita grubego.

4. Żywność i napoje o dużej kaloryczności

Unikaj żywności i napojów o dużej zawartości energii (kalorii), sprzyjających rozwojowi nadwagi i otyłości (np. słodkich napojów, żywności typu fast food)

Żywność bogato energetyczna o wysokiej gęstości energetycznej jest to żywność zawierająca więcej niż 225-275 kcal w 100 g (np. fast food). Zaleca się, żeby dieta (żywność i płyny łącznie) zawierała w 100 g mniej niż 125 kcal.

Płyny, które stanowią ryzyko zwiększonego spożycia energii, to wody i soki dodatkowo słodzone. Woda dostarczana jest organizmowi w postaci napojów oraz razem ze spożywanymi produktami i potrawami. Organizm nie może magazynować większej ilości wody i niedostateczna podaż płynów szybko może doprowadzić do odwodnienia, dlatego też należy pić często, w umiarkowanych ilościach. Zaleca się, aby wypijać co najmniej 2 l napojów dziennie. Uniwersalnym napojem, za pomocą którego można ugasić pragnienie jest woda.

5. Warzywa i owoce

Spożywaj codziennie minimum 500 g warzyw oraz ponad 300 g owoców

Powinno się spożywać co najmniej 5 porcji różnych warzyw nie skrobiowych (np. warzyw cebulowych – cebuli, czosnku, pora; kapusty, sałaty, papryki, pomidorów i ich przetworów) i owoców w ciągu dnia.

Warzywa i owoce powinny wchodzić w skład codziennej diety, gdyż są źródłem cennych witamin, zwłaszcza witaminy C oraz B - karotenu. Dostarczają także kwasu foliowego. Zawierają znaczne ilości składników mineralnych takich jak: wapń, potas, magnez, sód. Zawarty w owocach i warzywach błonnik pokarmowy nie ulega trawieniu przez enzymy przewodu pokarmowego. Spełnia on bardzo ważną rolę, m.in. posiada zdolność regulowania pracy przewodu pokarmowego zapobiegając zaparciom, korzystnie wpływa na stężenie cholesterolu i glukozy we krwi. Większość warzyw i owoców odznacza się wysoką zawartością wody (80-90%), z czego wynika ich niska wartość kaloryczna.

6. Produkty zbożowe

Produkty zbożowe powinny być głównym źródłem energii

Produkty zbożowe powinny stanowić podstawowe źródło energii w diecie człowieka. Produkty te dostarczają węglowodanów złożonych, błonnika pokarmowego oraz białka roślinnego. Z witamin zawierają przede wszystkim witaminy z grupy B oraz witaminę E. Dostarczają również składniki mineralne, takie jak: żelazo, miedź, magnez, cynk oraz potas i fosfor. Wartość żywieniowa produktów zbożowych jest uzależniona od stopnia przemiału ziarna, w trakcie którego usuwane są zewnętrzne części bogate w składniki odżywcze. Mniejszą zawartością witamin i składników mineralnych charakteryzują się produkty otrzymane z wyższego stopnia przemiału, wówczas mąka i pieczywo są bielsze a kasza drobniejsza. Natomiast pieczywo razowe oraz grube kasze odznaczają się wyższą zawartością witamin i składników mineralnych oraz błonnika pokarmowego

7. Mięso

Ogranicz spożycie mięsa czerwonego oraz unikaj spożycia mięsa przetworzonego 

Osoby spożywające mięso czerwone (wołowinę, wieprzowinę, cielęcinę) oraz mięso innych zwierząt domowych, powinny ograniczyć jego spożycie do 500 g w ciągu tygodnia. Powinno unikać się mięsa smażonego oraz solonego z dodatkiem środków konserwujących.

Mięso jest dobrym źródłem pełnowartościowego białka, a także witamin z grupy B, szczególnie B1,B12, PP oraz łatwo przyswajalnego żelaza. Należy wybierać chude gatunki mięs, a także zastępować je roślinami strączkowymi i rybami (zaleca się spożywanie 2-3 porcji po 150g tygodniowo). Zarówno rośliny strączkowe jak i ryby oraz jaja są dobrym źródłem pełnowartościowego białka. Jaja podobnie jak mięso, zawierają prawie wszystkie składniki odżywcze potrzebne organizmowi. Ryby w porównaniu z mięsem zawierają więcej składników mineralnych. Są dobrym źródłem jodu oraz fluoru. Polecane są zwłaszcza ryby morskie ze względu na wysoką zawartość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3. Rośliny strączkowe są źródłem węglowodanów złożonych, a także witamin z grupy B oraz składników mineralnych takich jak: żelazo, fosfor i wapń.

8. Tłuszcze

Ograniczaj spożycie tłuszczów, zwłaszcza zwierzęcych

Tradycyjna polska dieta obfituje w tłuszcze. Zaleca się obniżenie spożycia tłuszczów ogółem poniżej 30% dziennego zapotrzebowania na energię. Należy pamiętać, iż tłuszcz jest najbardziej kalorycznym składnikiem pokarmowym - 1g tłuszczu dostarcza 9 kcal, a białka czy węglowodanów 4 kcal. Warto wiedzieć, że tłuszcze spożywane są nie tylko w formie "widocznej" (masło, olej, margaryna, smalec, tłuszcz przy mięsie czy wędlinach), ale również w formie "niewidocznej" zawartej w potrawach i produktach (mięso, sery, wyroby cukiernicze). Wskazane jest, aby zastępować tłuszcze zwierzęce roślinnymi (oliwa z oliwek, olej lniany, rzepakowy itp.).

9. Sól

Ograniczenie spożycia produktów słonych i konserwowanych za pomocą soli oraz solenie (dosalanie) potraw. Konserwuj żywność bez użycia soli

Sód zawarty w soli odgrywa ważną rolę w procesach metabolicznych zachodzących w organizmie. Jednak jego zbyt wysoki poziom w diecie może przyczyniać się do wzrostu ryzyka zachorowania na raka żołądka. Poza tym zwiększa ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego i innych chorób układu krążenia. Dzienne spożycie soli nie powinno przekraczać 5 - 6g (1 płaska łyżeczka do herbaty). Aktualny poziom spożycia soli w Polsce jest trzykrotnie wyższy od zalecanego. Należy zrezygnować z dosalania potraw, a także ograniczyć dodatek soli w czasie ich przygotowywania.

Warto wiedzieć, iż sól jest dodawana w dużych ilościach podczas przemysłowej produkcji żywności, przy produkcji konserw, wędlin, serów, kiszonek, wędzonek, marynat, a także zup w proszku i niektórych przypraw. Zaleca się zastępowanie tradycyjnej soli, dostępnymi na rynku solami niskosodowymi lub różnego rodzaju mieszankami ziołowymi i przyprawami.

10. Spleśniałe produkty

Unikaj spożycia spleśniałych produktów zbożowych. Pamiętaj, nie spożywaj spleśniałego chleba, spleśniałych orzechów i warzyw

Żywność z aflatoksynami powoduje raka wątroby.

11. Alkohol

Ograniczenie spożycia alkoholu

Alkohol jest produktem bardzo kalorycznym, nie zawiera żadnych niezbędnych składników pokarmowych. Może przyczyniać się do wzrostu ryzyka zachorowania na raka jamy ustnej, krtani, przełyku, żołądka, jelita grubego, wątroby i trzustki. U osób z podwyższonym stężeniem triglicerydów sprzyja ich dalszemu wzrostowi. W nadmiarze podnosi także ciśnienie krwi. Należy pamiętać, że częste spożywanie umiarkowanych nawet ilości może prowadzić do uzależnienia. Alkohol należy spożywać z umiarem.

12. Palenie tytoniu

Pamiętaj o niepaleniu tytoniu

Palenie tytoniu zwiększa ryzyko zachorowania na raka płuc, przełyku, żołądka, gardła, krtani, pęcherza moczowego oraz trzustki.

 

Wszyscy chorzy z nowotworami złośliwymi (które są w trakcie remisji lub wyleczone) powinni mieć podane przez lekarza lub dietetyka zalecenia żywieniowe.

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) możemy zmniejszyć liczbę zachorowań na raka aż o 66%, wprowadzając drobne zmiany w naszym codziennym funkcjonowaniu. Twój antyrakowy parasol ochronny to odpowiednia dieta, regularne poddawanie się badaniom profilaktycznym i zdrowy styl życia.